Pleuritis

Pleuritis, of borstvliesontsteking, kenmerkt zich door kortademigheid en pijn bij het ademen en hoesten. Doorzuchten is vrijwel onmogelijk. Ook kan er sprake zijn van uitstralingspijn in de schouder en soms zelfs in de buik, wat maskerend kan werken. Pleuritis is altijd een complicatie of symptoom van een onderliggende ziekte, zoals pneumonie, tuberculose of kanker.

Negatieve thoraxdruk

De longvliezen, ofwel borstvliezen (pleurae), bekleden de borstholte inwendig en de longen uitwendig. De pleuraholte tussen de twee pleurabladen is een spleetvormige, luchtdichte ruimte. Hierdoor is de druk iets lager dan de buitenlucht (negatieve thoraxdruk). Tussen de vliezen zit een beetje vocht, waardoor de pleurabladen langs elkaar heen kunnen schuiven, maar niet van elkaar te scheiden zijn, als twee glasplaten met wat water ertussen. Om probleemloos te kunnen ademen is een feilloos functioneren van de borstvliezen van cruciaal belang. Deze vliezen zijn:

• Viscerale blad (pleura visceralis). Dit pleuravlies zit vast aan het longweefsel.
• Pariëtale blad (pleura parietalis). Dit vlies is vergroeid met de borstwand, het middenrif en de ruimte tussen de twee longen (mediastinum).

 

Natte en droge pleuritis

Pleuritis is een ontstekingsproces in de pleura met fibrineneerslag, ofwel onoplosbare eiwitten die ontstaan tijdens de bloedstolling. Het maakt de vliezen ruw en droog. Dit wordt droge pleuritis of pleuritis sicca genoemd. Er kan ook te veel vocht ontstaan in de pleuraholte, ofwel natte pleuritis (pleuritis exsudativa). Een droge pleuritis gaat doorgaans over in een natte pleuritis. De vochtophoping die zich tussen de pleurabladen vormt, noemt men een pleura-empyeem.

Symptomen van pleuritis

Borstvliesontsteking is altijd een uitvloeisel of complicatie van een onderliggende ziekte, zoals tuberculose of kanker. Er kunnen dus diverse verschijnselen optreden die samengaan met de symptomen van pleuritis.
Enkele typische symptomen van droge pleuritis zijn:

• Bij een droge pleuritis is het oppervlak van de pleurabladen niet glad, maar ruw en droog. De vliezen schuren dan langs elkaar heen, wat zeer pijnlijk is.
• Stekende pijn in de borst. Het verergert bij ademen en hoesten, en is soms continu, wat vaak gepaard gaat met koorts, koude rillingen en een droge kuchhoest.
• Snelle, oppervlakkige (voorzichtige) ademhaling.
• Pijn in de rug en zij. Uitstralende pijn in nek, schouders en buik, afhankelijk van de plaats van de ontsteking.
• Verminderde beweeglijkheid van de aangedane borsthelft (geen thoraxsymmetrie).

Enkele karakteristieke verschijnselen van natte pleuritis:

• De symptomen zijn sterk wisselend. Meestal is de acute, stekende pijn van een droge pleuritis verdwenen en heeft dan plaats gemaakt voor soms hevige ademhalingsproblemen.
• Vage pijn, soms alleen een onaangenaam gevoel.
• Kortademigheid.

 

Diagnose

Bij het stellen van de diagnose pleuritis is er met de stethoscoop wrijving te horen van de pleurabladen (pleuraal wrijfgeruis). In een later stadium is het ademgeruis verminderd of vrijwel afwezig. De ruis valt overigens samen met de ademhalingsbewegingen. De pijn in de borst kan echter ook het gevolg zijn van een hartinfarct. Bij pleuritis exsudativa is er vaak sprake van verminderd ademgeruis. Doorgaans wordt er een röntgenfoto gemaakt (X-thorax); het vocht in de pleuraholte is dan traceerbaar. De hoeveelheid exsudaat kan oplopen tot wel 4 liter. Ook de echo-methode is geschikt als diagnostisch instrument. Soms wordt de ct-scan ingezet voor het opsporen en bepalen van anomalieën die aan de pleuritis ten grondslag liggen. Bij een pleurapunctie wordt het vocht onderzocht (o.a. kweek en cytologisch en bacterieel onderzoek) op aanwijzingen die naar de diagnose leiden. Soms verwijdert de arts een stukje van de pleura (biopsie) voor verder microscopisch onderzoek die de diepere oorzaak van de pleuritis moet uitwijzen.

Oorzaken van pleuritis

Borstvliesontsteking kan een complicatie zijn van vele ziekten, waaronder:

• bacteriële en virale infecties van de luchtwegen
• longontsteking
• tuberculose
• alvleesklierontsteking (pancreatitis)
• longinfarct (embolie)
• metastasen in de pleuraholtes (pleuritis carcinoma)
• systeemziekten, zoals lupus erythematodes, reumatoïde artritis
• hart- en vaatziekten
• decompensatio cordis
• nieraandoeningen
• mediastinale klieraandoeningen (obstructie van lymfcirculatie)

Pleuritis is als zodanig een symptoom, een complicatie van een onderliggende aandoening die zich uit in pleurale problemen. De behandeling is dan ook niet alleen symptomatisch, zoals pijnbestrijding, maar vooral gericht op het opsporen en behandelen van de ziekte die pleuritis veroorzaakt.

Behandeling van pleuritis

De behandeling is natuurlijk gericht op het genezen van de ziekte die aan de basis ligt van pleuritis, zoals hart- en vaatziekten, longproblemen, nieraandoeningen of infecties van de luchtwegen. Bij pleuritis exsudativa wordt met behulp van een punctie het overtollige pleuravocht verwijderd, wat de kortademigheid kan verlichten. Verder worden vaak symptomatisch pijnstillers gegeven. Bij pleuritis carcinoma dient de arts doorgaans ook lokaal cytostatica toe. Een bacteriële pleuritis is prima te behandelen met antibiotica. Bij een virale pleuritis worden vaak ontstekingsremmers voorgeschreven. Na de behandeling vormt zich meestal een pleurazwoerd, een pleuraverdikking die bestaat uit een bindweefsellaag.